Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος - Σοφίας Καυκοπούλου

Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος,

ο λόγιος αυτοκράτωρ και η πολιτική ιδεολογία στην εποχή του

τής Σοφίας Καυκοπούλου

Η Μακεδονική δυναστεία που κυβέρνησε στον αυτοκρατορικό θρόνο τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 867 έως το 1081, σηματοδότησε την πιο ώριμη εποχή τού Κράτους, αποκρυσταλλώνοντας αντιλήψεις σε πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό επίπεδο. Τα δύο Σχίσματα μάλιστα, ανάμεσα σε ανατολικό και δυτικό Χριστιανισμό, πραγματοποιήθηκαν όταν βρίσκονταν Μακεδόνες αυτοκράτορες στην εξουσία, δείγμα και αυτό τής σιγουριάς και τής ισχύος που επικρατούσε.

Ο Κωνσταντίνος Ζ’ Πορφυρογέννητος, γεννήθηκε στα 905 στην Πορφύρα, την αίθουσα που προορίζετο για τις γεννήσεις των διαδόχων, τού αυτοκράτορος. Υπήρξε γυιός τού Λέοντος Στ’ τού Σοφού, από τον τέταρτο γάμο του, με τη Ζωή Καρβουνοψίνα.

Ο Κωνσταντίνος Ζ’ είχε ιδιαίτερη κλήση προς τα γράμματα και υπήρξε πολυγραφότατος καθ’ όλη τη διάρκεια τής ζωής του. Ίσως, η ήρεμη σχετικά εποχή τής βασιλείας του, να τον βοήθησε να αφοσιωθεί όπως ήθελε στη συγγραφή, ενώ οι στρατηγικές ικανότητες που τού έλειπαν δεν έγιναν αιτία συμφορών για την Αυτοκρατορία.

Ο Λέων Στ’ πεθαίνει στα 912 και ο ανήλικος Κωνσταντίνος τον διαδέχεται στα 913 με την επιτροπεία τής μητέρας του, Ζωής και τού πατριάρχη Νικολάου Μυστικού. Το Βυζάντιο έχει να αντιμετωπίσει τώρα τον επεκτατισμό των Βουλγάρων, καθώς ο ηγεμόνας τους, Συμεών, έχει βλέψεις πάνω στα ρωμαϊκά εδάφη. Ο αρχηγός τού στόλου Ρωμανός Λεκαπηνός, ο οποίος έδωσε στον Κωνσταντίνο την κόρη του για σύζυγο, παραμερίζει τον νόμιμο διάδοχο και ασκεί εκείνος μαζύ με τούς τρεις γυιους του την εξουσία. Παράλληλα προωθεί τον τέταρτο γυιο του στον πατριαρχικό θρόνο και απομακρύνει τη Ζωή Καρβουνοψίνα, κλείνοντάς την σε μοναστήρι.

Αυτή η πρώτη φάση τής συμβασιλείας τού Κωνσταντίνου Ζ’ με τον πενθερό του Ρωμανό Λεκαπηνό, διήρκεσε από το 920 έως το 945, οπότε ο Ρωμανός απεβίωσε. Πρόκειται για την κατ’ εξοχήν περίοδο μελέτης και συγγραφής για τον Πορφυρογέννητο αυτοκράτορα. Η δεύτερη φάση βασιλείας τού Κωνσταντίνου ως μονοκράτορα πλέον, αρχίζει το 945 και διαρκεί έως τον θάνατό του, το 959.

Παρ’ ότι όπως είπαμε, ο Κωνσταντίνος Ζ’ δεν είχε πολιτικές και στρατηγικές δεξιότητες, υπήρξε τόσο μορφωμένος και έξυπνος ώστε ήξερε να επιλέγει άξιους συνεργάτες. Οι στρατηγοί Νικηφόρος Φωκάς, Βάρδας Φωκάς και Νικηφόρος Τσιμισκής κατάφεραν να εξοβελίσουν τον αραβικό κίνδυνο, ενώ η βάπτιση τής Ρωσίδας ηγεμονίδας Όλγας από την αυτοκράτειρα Ελένη Λεκαπηνή και η σύναψη ειρήνης με τούς Βουλγάρους, δημιούργησε γέφυρες συνεργασίας και αγαστές σχέσεις με τα γειτονικά κράτη.

Η συμβολή τού Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου στα γράμματα, είναι αντάξια ενός σπουδαίου μυαλού, ενός αληθινού εγκυκλοπαιδιστή, που φρόντισε να κωδικοποιήσει κάθε φιλοσοφική, φιλολογική και ιστορική γνώση από την αρχαιότητα έως τις μέρες του. Η ανώτατη παιδεία έτυχε προστασίας και τεράστιας στήριξης από τον αυτοκράτορα, ενώ ένα σωρό έργα γράφτηκαν από τον ίδιο, όπως είναι τα εξής: Βίος Βασιλείου, Λόγος κατά τη μετακομιδή των λειψάνων τού Ιωάννου Χρυσοστόμου, Περί τής βασιλείου τάξεως, Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν, Περί θεμάτων, Εκλογαί, Γεωπονικά. Με δική του πρωτοβουλία επίσης, εκδόθηκε το Λεξικό Σουίδα ή Σούδα, περίφημο πνευματικό έργο τού 10^ου αι. με εύρος πληροφοριών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και σήμερα.

(συνεχίζεται)